So’nggi paytlarda mamlakatda Forex treyderlari sonining ko’payishi kuzatildi. Xususiy tijorat banklari kichik o‘yinchilar bo‘lsa-da, O‘zbekiston Markaziy banki ularni diqqat bilan kuzatib boradi. Bundan tashqari, Oʻzbekiston Markaziy bankining maʼlum qilishicha, mart oyida valyuta bozoridagi faollik xorijiy valyutaga boʻlgan talabning ortishi bilan bogʻliq. Xorijiy valyutaga bo’lgan talabning oshishi bilan so’m likvidligiga bo’lgan ehtiyoj ortib bormoqda. Biroq, bu talab to’xtovsiz davom etishi mumkin emas.
O‘zbekistonda xorijlik sarmoyadorlar mamlakatimizning barcha sohalarida keng ko‘lamda. Mamlakatga sarmoya kiritishda hech qanday cheklovlar mavjud bo’lmasa-da, hukumat asosiy tarmoqlar ustidan yuqori darajadagi nazoratni saqlab qoladi. Masalan, hukumat eksportga yo’naltirilgan sanoatlashtirishni qo’llab-quvvatlamaydigan tarmoqlarga kapital oqimini hamon cheklab qo’yadi. Importni iste’mol qiluvchi loyihalar kam qo’llab-quvvatlashni kutishi mumkin, chunki hukumat import o’rnini bosishga e’tibor qaratishda davom etadi.
Xorijiy investorlar shuni bilishlari kerakki, O‘zbekiston mablag‘larni vatanga qaytarishga ruxsat bermaydi. Qolaversa, mamlakatda qimmatli qog‘ozlar bozori yetarlicha rivojlanmagan, O‘zbekiston hukumati xorijiy investorlar mablag‘larini qaytarib olish bo‘yicha aniq siyosatga ega emas. Shuning uchun inson har qanday moliya bozoriga sarmoya kiritishdan oldin xorijiy investitsiyalar to’g’risidagi qonunlarni diqqat bilan o’qib chiqishi kerak. Har qanday sarmoyada bo’lgani kabi, agar hukumat biznesni yopishga qaror qilsa, pul yo’qotish xavfi mavjud.
Hukumat, shuningdek, ulkan iqtisodiy islohotlarni amalga oshirdi. Bunga to’qqizta yirik davlat korxonalari monopoliyaga qarshi qonunlarga rioya qilishlari kerak bo’lgan farmon kiradi. Hukumatning kompaniyalardan mamlakatda korruptsiyaga qarshi kurash choralariga rioya qilishni talab qiluvchi qarorlari ham bor. Biroq bu qonunlar ijrosini sekinlashtirdi. Oxir oqibat, hukumat mamlakat kapital bozorlarining barqarorligini ta’minlash majburiyatini oladi.
2018-yilda O‘zbekiston London fond birjasiga 750 million dollarlik ikki tomonlama suveren xalqaro obligatsiyalarni muvaffaqiyatli joylashtirdi. Ushbu obligatsiyalar AQShda denominatsiya qilingan. dollar va O’zbekiston so’mi. Shunday qilib, O’zbekistonda Forex treyderlari soni ortishi kutilmoqda. Bundan tashqari, mamlakat o‘z valyutasini mustahkamlash va xorijiy investitsiyalarni yanada ko‘proq jalb etish bo‘yicha ishlarni davom ettiradi.
O‘zbekistonda sud tizimi mustaqil bo‘lsa-da, hukumat jarayonga aralashib, sudyalar va moliya institutlarining mustaqilligiga ta’sir qiladi. Bundan tashqari, mahalliy amaldorlar qonunni bir-biriga zid talqin qiladilar, bu esa xususiy investorlar va biznes hamjamiyatlari uchun salbiy oqibatlarga olib keladi. Bu O‘zbekistonda Forex treyderlari sonini shunchalik ko‘paytirdiki, ular mahalliy hukumat tomonidan tartibga solinishi kerak.
Hozirda Xalqaro tijorat arbitraji (XAK) toʻgʻrisidagi qonun 2021-yil sentabr oyidan kuchga kiradi. Ushbu qonun xorijiy va mahalliy arbitraj qarorlariga nisbatan qoʻllaniladi va yozma arizaga koʻra ijro etish uchun qonuniy talab qoʻyadi. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, qonun har qanday mavjud ikki tomonlama va ko’p tomonlama shartnomalarga bo’ysunadi. Ayni paytda o‘zbekistonlik investorlarga muhim qarorlar qabul qilishdan oldin ehtiyot bo‘lish tavsiya etiladi.
O‘zbekiston hukumati mamlakatda ishbilarmonlik muhitini yanada qulayroq qilish uchun bir qator o‘zgartirishlar kiritdi. Eng muhimi, mamlakat 2003 yil oktyabr oyida XVFning VIII moddasini rasman qabul qildi. Haddan tashqari protektsionistik choralar xorijiy valyutaga kirishni cheklab qo’ydi va ko’p almashuv kursi tizimini yaratdi. Bundan tashqari, GOU qora bozor va rasmiy valyuta kursi oʻrtasidagi farqni bartaraf etdi va tadbirkorlik subyektlariga cheksiz naqdsiz valyuta operatsiyalarini amalga oshirishga ruxsat berdi. Shuningdek, mamlakatda valyuta operatsiyalari va kapital harakati bo‘yicha joriy operatsiyalar liberallashtirilgan “Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi qonun (VKR) joriy etildi.