Yaqinda O‘zbekistonda valyuta tartibga solishning liberallashtirilgani mamlakat iqtisodiyotini xorijiy sarmoyalarga ochish yo‘lidagi muhim qadamdir. Seshanba kunidan boshlab O‘zbekiston fuqarolari xorijiy valyutani bozor kursida sotib olish va sotish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu harakat o’tgan hafta chop etilgan Reuters hisobotini tasdiqlaydi. Mamlakat prezidenti dekabr oyidan beri so‘m valyutasini liberallashtirishga harakat qilmoqda. U allaqachon xorijiy valyutani majburiy sotishni bekor qildi va so’mni xorijiy investorlar uchun yanada jozibador qildi.
Xorijiy investorlarga o‘zbek so‘mini sotib olish va sotish imkonini beruvchi bir qancha banklar va boshqa moliya institutlari mavjud. O‘zbekiston Milliy banki Citibank, Bank of New York Mellon va JP Morgan Chase bilan vakillik aloqalariga ega. Respublikada O‘zbekiston Milliy bankining vakolatxonasi ham mavjud. Eslatib o‘tamiz, O‘zbekiston Markaziy bankining valyuta ayirboshlash bo‘yicha qoidalari oldindan ogohlantirmasdan o‘zgarishi mumkin.
O‘zbekiston hukumati investitsiya va tadbirkorlik to‘g‘risidagi keng qamrovli qonunlarga ega. 2012-yilda qabul qilingan “Raqobat to‘g‘risida”, 2003-yilda qabul qilingan “Xususiy tadbirkorlik to‘g‘risida”gi, 2019-yilda qabul qilingan “Investitsiyalar va investitsiya faoliyati to‘g‘risida”gi qonunlar shular jumlasidandir. Shuningdek, investitsiya va tadbirkorlik faoliyatini tartibga soluvchi farmonlarning katta to‘plami mavjud. Qonunchilik murakkab bo’lganligi sababli, kompaniyalar va mahalliy hokimiyatlardan qoidalar va qoidalarga rioya qilish talab qilinishi mumkin. Bu investorlar uchun zararli bo’lishi mumkin.
Mamlakat hozirda Jahon savdo tashkilotiga (JST) a’zo emas. Biroq, u a’zo bo’lishga faol intilmoqda. Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi uni kuzatuvchi sifatida tan oldi, bu esa yakunda JSTga a’zolikni ratifikatsiya qilishga olib kelishi mumkin. Hukumat, shuningdek, O’zbekistondagi amaldagi tartibga solish tizimi ilg’or xalqaro tajribalarni o’zida mujassam etganini da’vo qilmoqda. Biroq, MDHning erkin savdo hududi to‘g‘risidagi kelishuvi xalqaro savdo tariflarini tartibga solishni talab qilmaydi.
Markaziy bank har ish kuni 1600 da e’lon qilingan rasmiy valyuta kursini e’lon qildi. Bu valyuta kursi buxgalteriya hisobi va statistika va majburiy to’lovlar uchun ishlatiladi. O‘zbekiston XVJ a’zosi bo‘lsa-da, xorijiy sarmoyadorlarni himoya qilish bo‘yicha qat’iy qonunlarni saqlab kelmoqda. Valyuta ayirboshlash xorij investitsiyalarining asosiy manbai hisoblanadi. Ushbu mamlakatning valyutani tartibga solish qonunlari rioya qilinishi kerak bo’lgan eng muhim huquqiy hujjatlardir.
O‘zbekistonda ham bir qancha xorijiy valyuta sotuvchilari mavjud. Bular asosan kichik o’yinchilar bo’lib, hukumat tomonidan yaqindan nazorat qilinadi. O‘zbekiston Markaziy banki ham ushbu tadbirkorlik subyektlariga e’tibor qaratmoqda. Chet el fuqarosi noqonuniy faoliyatni amalga oshirgan taqdirda, xorijiy investorning mablag‘lari musodara qilinishi va o‘z davlatiga qaytarilmasligi mumkin. Biroq bu xorijlik investor o‘zbek valyutasida savdo qilmasligi kerak degani emas.
Hukumat chet ellik investorlar uchun ruxsat talab qilmasa-da, biznes uchun qat’iy litsenziyalash talabiga ega. Chet ellik investor, agar litsenziyaga ega bo‘lmasa, iqtisodiyotning asosiy tarmoqlariga sarmoya kirita olmaydi. GOU hali ham eksportga yo’naltirilgan sanoatlashtirish va import o’rnini bosishga qaratilgan. Biroq, ustuvor bo’lmagan tarmoqlar iste’mol tovarlari yoki kapitalni import qilishda hukumatdan katta yordam kutmasligi kerak.